تحقیق حداقل دستمزد و روش های تعیین آن
مقدمه:
حداقل دستمزد ازبحث انگیزترین موارد قانونی كار در كشور است كه هر سال هنگام تعدیل آن در اسفند ماه موجب طرح مباحثات زیادی می شود كه گاهی شكل حادی نیز به خود می گیرد. حداقل دستمزد در ایران به صورت یه جانبه بین نمایندگان كارگران، كارفرمایان و دولت تعیین می شود كه به ندرت بین آنها همخوانی وجود دارد؛ به همین دلیل درباره حداقل مزد سال 1382، در روز آخر اسفند 1381 توافقی اجباری حاصل شد.
در این تحقیق سعی می شود كه حداقل دستمزد از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار گیرد و در هر قسمت تجارب سایر كشورها نیز جهت پربارتر شدن بحث ذكر شود.
1- مفاهیم و تعاریف
تعاریف مختلفی از حداقل دستمزد ارائه شده است كه برخی از آن ها عبارتند از:
حداقل دستمزد عبارت است از نرخ های مزدی كه از طریق قانون یا كذاكرات دسته جمعی برقرار می شود و با مزدهای پایین تر از نرخ ها نمی توان كارگران را استخدام كرد یا به عبارت دیگر مزدها نمی توانند و نباید از این حد پایین تر باشند و پرداخت آن باید به صورت نقدی باشد و پرداخت های غیر نقدی كه در قراردادها پیش بینی می شود به عنوان پرداختی تلقی می شود بر حداقل مزد است.
منظور از حداقل مزد، مزدی است كه بدون توجه به میزان بهره وری كار و دیگر روابط و قوانین حاكم بر مزدها نظیر عرضه و تقاضای نیروی كار، قدرت چانه زنی و مذاكرات دسته جمعی، صرفا بنابر ملاحظات زیستی و معیشتی كارگرو خانواده او تعیین می شود.
ماده 41 فصل سوم قانون كار نیز حداقل دستمزد را به این صورت تعریف می كند: حداقل مزد بدون آن كه مشخصات جسمی و روحی كارگران و ویژگی های كار محول شده را مورد توجه قرار دهد باید به اندازه ای باشد تا زندگی یك خانوار را كه تعداد متوسط آن مراجع رسمی اعلام می شود تامین نماید.
در هیچ یك از مقاله نامه ها و توصیه نامه های مصوب سازمان بین المللی كار در زمینه حداقل دستمزد و حمایت از مزد از واژه حداقل دستمزد تعریفی ارائه نشده است.
اما در یكصد و هشتمین نشست كارشناسان سازمان بین المللی كار، تعاریف زیر در این خصوص ارائه شده است:
حداقل دستمزد نشان دهنده پایین ترین سطحمزدی است كه بر اساس عرف و یا قانون صرف نظر از روش محاسبه آن یا صلاحیت كارگر در تصدی شغل، تعیین می شود ویا حداقل مزد عبارت از مزدی است كه در هر كشور اعتبار قانونی دارد و با تصدی شغل، تعینمی شود و ضمانت های كیفری (یا ضمانت های متناسب دیگر) به اجرا در می آید.
حداقل پرداختی به یك كارگر جهت كار انجام گرفته یا خدمت ارائه شده در یم دوره مفروض (اگر مبنای زمان باشد یامحصول تولیدی باید محاسبه شود به نخوی كه فرد یا توفقات جمعی نتوانند آن را كاهش دهند؛ پرداختی كه به وسیله قانون تضمین می شود و به شیوه ای تعیین می شود كه حداقل نیازهای كارگر و خانواده است را با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی و اجتماعی برآورده كند.
2- هدف از تعیین حداقل دستمزد
از اهداف مهم اقتصادی- اجتماعی دولت ها حمایت و پشتیبانی از نیروی كار جهت حفظ و ارتقای قدرت خرید و رفاه زندگی و تامین امنیت شغلی آنان و در نهایت ایجاد محیطی مناسب برای نیروهای فعال جامعه است. در واقع در ماده 23 اعلامیه جهانی حقوق بشر، بر منصفانه بودن دستمزد به طوری ه زندگی فرد و خانواده اش را هم شان با حیثیت و كرامت انسانی تامین كند تاكید شده است. از طرف دیگر حداقل مزد و دیگر استانداردهای اشتغال برای بهبود و ترویج رفتار قانونی تر كاركنان بوجود آمدند و وجود محیطی آرام و دور از تنش های روابط كار و الزامات رشد فعالیت های اقتصادی در هر جامعه است.